قوانین ترکیب بندی در عکاسی
در ابتدا باید بگیم که هیچ قانونی در ترکیب‌بندی وجود ندارد. با این وجود، با استفاده از برخی قواعد پذیرفته شده در عکاسی می‌توان عکس نهایی را بهبود بخشید. این قوانین سبب می‌شود که عکس‌هایی با کشش و توازن طبیعی تهیه کنید که توجه مخاطب را به منظره مورد نظر شما جلب می‌کند. البته این نکته را در نظر داشته باشید که نیازی به حفظ کردن این قوانین نیست بلکه کافی است به کمک هریک از آن‌ها، تعدادی عکس تهیه کنید تا به مرور بر این قوانین مسلط شوید. در ادامه، قوانین ترکیب بندی در عکاسی را با مثال‌هایی تصویری بیان می‌کنیم.
قانون یک سوم
فرض کنید که عکس شما از طریق ۲ خط افقی و ۲ خط عمودی به ۹ بخش تقسیم شده باشد. «قانون یک‌سوم» (Rule of Thirds) بیان می‌کند که سوژه اصلی در عکس خود را باید یا در راستای این خطوط یا در محل برخورد آن‌ها قرار دهید. به عنوان مثال در تصویر زیر، سوژه عکس در راستای این خطوط قرار گرفته و توازن مناسبی را در عکس پدید آورده است.
ترکیب بندی حلزونی در عکاسی
ترکیب‌بندی حلزونی یا استفاده از نسبت طلایی در ترکیب‌بندی، از جمله مواردی است که یادگیری آن، برای عکاسان همواره با دشواری‌هایی همراه بوده است و از این‌رو، در بیشتر موارد از شکل ساده شده آن یعنی همان قانون یک‌سوم استفاده می‌کنند. با تشکیل حلزونی و قراردادن سوژه اصلی در مرکز حلزونی می‌توان به تصویر مناسبی دست پیدا کرد.
همچنین، در صورت وجود سایر سوژه‌ها نیز می‌توان آن‌ها را در امتداد حلزونی تشکیل شده قرار داد.
ایجاد توازن
در قانون قبل دیدیم که قرار ندادن سوژه اصلی در مرکز، سبب خلق عکس‌های بهتری می‌شود اما گاهی اوقات چنین کاری، فضایی خالی در طرف دیگر قاب عکس پدید می‌آورد و حس نامناسبی را ایجاد می‌کند. از این‌رو با قراردادن سوژه‌ای با اهمیت کمتر در طرف دیگر می‌توان نوعی توازن در عکس ایجاد کرد و وزن بصری تصویر را بهبود داد.
به طور مثال، در تصویر زیر، سوژه اصلی عکس ما در طرف راست قرار دارد که با اضافه شدن ساختمان سمت چپ، فضای خالی این عکس پر شده است.
خطوط راهنما
زمانی که به یک عکس نگاه می‌کنیم، چشمان ما به طور ناخودآگاه خطوطی را در عکس دنبال می‌کنند. اگر در ترکیب‌بندی خود، این خطوط را به شکلی مناسب درون قاب تصویر جای دهیم، به خوبی نوع نگاه به عکس را تغییر خواهیم داد تا نگاه بیننده از سوژه به بخش‌های دیگر عکس هدایت شود. انواع مختلفی از خطوط همچون خطوط قطری وجود دارند که می‌توان از آن‌ها در تصویر استفاده کرد.
تقارن و الگوها
با کمی دقت خواهیم دید که هر روزه بوسیله الگوهای مختلف طبیعی و ساختگی، احاطه شده‌ایم. از این الگوها می‌توان برای خلق تصاویر خیره کننده بهره برد. البته راه دیگر استفاده از این الگوها این است که این الگو یا تقارن در جایی از عکس شکسته شود تا با این کار، کششی در عکس پدید بیاید. به طور مثال در تصویر زیر، تقارن موجود در عکس توسط سطل زباله گوشه تصویر شکسته شده است.
نقطه دید
پیش از گرفتن عکس، زمانی را صرف محل عکاسی کنید. «نقطه دید» (View Point) ما تاثیر زیادی بر ترکیب‌بندی عکس دارد و بنابراین، در انتقال پیام عکس بسیار تاثیرگذار است. به بیان ساده، به جای این‌که عکسی را در ارتفاع برابر با چشمان خود بگیرید، عکس‌هایی را در ارتفاعی بالاتر یا پایین‌تر، در گوشه یا از دور تهیه و تاثیر آن‌را بررسی کنید. به طور مثال، در تصویر زیر، عکس از زاویه‌ای غیر معمول سبب بوجود آمدن تصویری مناسب و به نوعی انتزاعی شده است.
پس زمینه
از جمله نکات مهم برای ترکیب بندی در عکاسی باید به پس‌زمینه عکس اشاره کرد. موارد بسیاری پیش آمده است که عکسی را تهیه کرده باشید اما به دلیل شلوغ بودن پس‌زمینه، عکس تاثیرگذاری بدست نیامده باشد. در حقیقت، چشم انسان در تشخیص و جداسازی عناصر مختلف یک صحنه، بسیار خوب عمل می‌کند اما دوربین عکاسی، پس‌زمینه و پیش‌زمینه عکس را به همان صورتی که هستند، نمایش می‌دهد.
به همین جهت، عکس‌هایی که تهیه می‌کنیم با آن‌چه که چشم ما نشان می‌دهد، تفاوت‌هایی خواهد داشت. راه‌های مختلفی برای حذف یا یکپاچه‌سازی پس‌زمینه وجود دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به استفاده از دیافراگم باز در عکاسی اشاره کرد. همچنین با دقت در تصویر زیر می‌بینید که به کمک پس‌زمینه یکپارچه با رنگ مشکی، سوژه اصلی به خوبی نمایان و چشمان بیننده نیز به سوژه معطوف می‌شود. البته افرادی که با نورپردازی در آتلیه آشنایی دارند به خوبی می‌توانند پس‌زمینه‌ای مناسب برای عکس ایجاد کنند.
عمق
از آن‌جایی که عکاسی، فضایی دو بعدی دارد، ترکیب‌بندی خود را باید به گونه‌ای انتخاب کنیم که حس عمق را در صحنه اصلی نشان دهد. برای این‌کار می‌توانید سوژه‌هایی را در پیش‌زمینه، میانه و پس‌زمینه عکس جای دهید. روش دیگر این است که بخشی از یک سوژه را به کمک سوژه‌ای دیگر بپوشانید. چشم انسان به طور طبیعی این لایه‌ها را از یکدیگر تشخیص می‌دهد و با جدا کردن آن‌ها در ذهن خود، عکسی با عمق بیشتر را تشکیل خواهد داد.
آزمون و خطا
با وجود دوربین‌های دیجیتال، دیگر نباید نگران هزینه و محدودیت فیلم‌های عکاسی باشیم و بنابراین، می‌توان ترکیب‌بندی‌های متفاوتی را آزمایش و عکس‌های نامناسب را حذف کنیم. به بیان دیگر، تا زمانی که ایده‌های خود را به کار نگرفته باشید، نمی‌توانید کارایی آن‌ها را بسنجید.
بهترین تکنیک های ترکیب بندی در عکاسی
پیش‌تر با برخی از قوانین و تکینک‌ها از جمله قانون یک‌سوم آشنا شدیم. در ادامه قصد داریم تا با برخی از بهترین تکنیک‌های ترکیب بندی در عکاسی آشنا شویم تا با بکارگیری آن‌ها، عکس‌هایی مناسب برای مخاطب تهیه کنیم.
قرار دادن سوژه در مرکز
قانون یک‌سوم از جمله قوانین مهم و البته قدیمی در ترکیب‌بندی به شمار می‌آید. با این وجود، قرار دادن سوژه در مرکز نیز روش بسیار خوبی برای ارائه تصویری مناسب است. در موارد زیر می‌توان سوژه را در مرکز قرار داد:
- زمانی‌که عکس‌های پرتره و کلوس‌آپ تهیه می‌کنیم که در آن‌ها، سوژه، بیشتر قاب عکس را در بر می‌گیرد.
- زمانی‌که چیزی در پس‌زمینه وجود نداشته باشد.
- هنگامی که به طور ویژه بخواهید نوعی از تقارن را نمایش دهید.
استفاده از مثلث ها
مثلث‌ها تاثیر بصری مناسبی بر روی عکس خواهند داشت و برای بکارگیری آن‌ها تنها کافی است سه نقطه را در قاب عکس پیدا کنید که بتوانند شکلی مناسب از یک مثلث را تشکیل دهند. ذهن بیننده به طور خودکار این نقاط را به یکدیگر متصل و مثلث را پیدا می‌کند.
قاب در قاب
برای جلب‌توجه بیننده به بخش خاصی از تصویر می‌توان از روش قاب در قاب استفاده کرد. به طور مثال در تصویر زیر می‌بینید که از یک قاب دیگر برای ارائه تصویر مناسب استفاده شده است. این قاب‌ها می‌توانند مانند کوه‌ها یا شاخه‌های درختان، طبیعی یا همانند درب اتاق‌ها، ساختگی باشند.
خطوط قطری
خطوط قطری در عکس، حسی از قدرت و حرکت را نشان می‌دهند. این خطوط قطری می‌توانند کل یک قاب را شامل شوند یا این‌که تنها بخشی از یک عکس را تشکیل دهند. گاهی اوقات بهترین زمان استفاده از خطوط قطری، وجود تضاد مشخصی بین دو ناحیه از قاب است.
منحنی
خطوط منحنی در یک عکس، تصویری طبیعی ارائه می‌کند که در عکاسی از منظره، عکاسی هوایی و شهری مناسب است. نمونه‌ای از این خطوط را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید. بهره‌گیری از منحنی‌ها، حسی از آرامش را به بیننده منتقل می‌کند.
خط افق
برای تاکید بیشتر در پیش‌زمینه می‌توانید از خط افق در بالای قاب کمک بگیرید. علاوه بر این، برای نشان دادن فاصله و جذب مخاطب به تصویر به شکلی که گویی به منطقه وسیعی چشم دوخته باشد باید از خط افق استفاده کرد.